Czynniki rakotwórcze Odgrywają podstawową rolę w powstawaniu nowotworów. Dzielimy je na : chemiczne, fizyczne i biologiczne (wirusy) Czynniki chemiczne - to rakotwórcze związki chemiczne, które w odpowiednich warunkach mogą powodować rozwój nowotworów złośliwych. Do związków chemicznych o udowodnionym działaniu rakotwórczym należą : węglowodory aromatyczne, arsen, azbest, sadza, smoły, oleje mineralne, pył drzewny i skórzany itd. Czynnik rakotwórczy, aby mógł zadziałać na dany narząd , musi mieć określoną postać i dawkę. Przykładowo rakotwórczy azbest jest tylko wtedy rakotwórczy, gdy jest wdychany przez wiele lat oraz znajduje się w określonym stężeniu i formie (włókna ok. 5 um). Do uznanych czynników rakotwórczych należy też dym tytoniowy (zawiera ok. 4000 związków chemicznych - niezła fabryczka). Ocenia się, że co 11 palacz zachoruje na raka płuc. Wiadomo, że niektóre leki mają działanie rakotwórcze. Także brak niektórych witamin (min. witaminy C) zwiększa ryzyko choroby. Podobnie sposób odżywiania ma wpływ na nasze przyszłe dolegliwości. Wiadomo, że u ludzi spożywających dużo produktów wędzonych (węglowodory aromatyczne), solonych (sól jest rakotwórcza) i silnie kwaśnych, przy małym spożyciu świeżych owoców i jarzyn (witamina C) częściej występuje rak żołądka. Czynniki fizyczne - to promieniowanie jonizujące (Roentgena, radu itp.) oraz nadfioletowe. Te rodzaje promieniowania wywołują uszkodzenia DNA. Czynniki biologiczne - chodzi o onkogenne wirusy. Ich udział w rozwoju nowotworów u zwierząt jest udowodniony. Nie ma natomiast bezpośrednich dowodów na udział wirusów w powstawaniu nowotworów u ludzi. Podsumujmy : 80% nowotworów powstaje w wyniku działania zewnętrznych czynników środowiskowych. Zachowania, przyzwyczajenia, używanie określonych substancji mogą zwiększać ryzyko rozwoju nowotworu, które rośnie niezależnie u każdego wraz z wiekiem. Są to :
Palenie jest związane z rozwojem nowotworów płuc, okolicy głowy i szyi, pęcherza moczowego, nerek, żołądka, szyjki macicy, trzustki, podobnie jak białaczki. Nadmierna ekspozycja na światło słoneczne (umiarkowana jest wręcz wskazana) może spowodować nowotwór skóry. Zwyczaje żywieniowe przyczyniają się do powstawania nowotworów przewodu pokarmowego, a także piersi , gruczołu krokowego, macicy. Dieta, która może być wyjątkowo szkodliwa to : nadmierna konsumpcja alkoholu, tłuszczu, potraw wędzonych, marynowanych, czy spalonych. Również niedobór włóknika , witamin i niezbędnych minerałów może mieć niekorzystny wpływ. Kancerogeny środowiskowe to różne związki chemiczne, gazy, inne substancje znajdujące się w powietrzu, wodzie, jedzeniu, pestycydach, tytoniu, produktach do czyszczenia, farbach, nadmierne promieniowanie jonizujące - takie jak rentgenowskie, promieniowanie jądrowe, czy z odpadów radioaktywnych oraz niektóre wirusy, jak wirus HIV , wirus zapalenia wątroby typu B, wirus brodawczaka, wirus Epstein - Barr. Wszystkie te czynniki przyczyniają się do rozwoju nowotworu, chociaż żaden z nich nie jest rakotwórczy pojedynczo . To znaczy, że nowotwór jest wynikiem "wieloczynnikowego uderzenia", na które składają się wiek, predyspozycja genetyczna, ogólny stan zdrowia oraz ekspozycja na kancerogeny. Dobra rada Każdy może sam zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka, stosując się do następujących rozsądnych rad :
Objawy, czyli siedem znaków ostrzegawczych Na wczesnym etapie rozwoju nowotwór rzadko daje jakiekolwiek objawy, dopiero z biegiem czasu rośnie na tyle, że może zostać wykryty. Jeśli proces ten nie zostanie zatrzymany może powodować ból, ucisk nerwów, przenikać do naczyń krwionośnych i powodować krwawienia, zaburzać funkcje narządów, a nawet całych układów. 1. wystąpienie nietypowego krwawienia lub wydzieliny z naturalnych otworów ciała , 2. pojawienie się guzka lub zgrubienia w sutku, czy w innych miejscach, np. na skórze, wardze, języku , 3. zmiana kształtu, wielkości lub koloru brodawek sutkowych, znamion albo brodawek na skórze , 4. utrzymywanie się przez dłuższy czas nie gojących się owrzodzeń lub ran , 5. utrzymujące się zaburzenia oddawania stolca lub moczu , 6. długotrwałe zaburzenia trawienia, np. wzdęcia, odbijania, uczucie ciężkości w żołądku po jedzeniu lub trudności w połykaniu , 7. utrzymujące się bez wyraźnej przyczyny chrypka, lub kaszel. Jak może objawiać się nowotwór?
|